Artikli oħrajn mhux miktubin minni

Dan sar possibbli grazzi għall-kuntatti fil-qasam tal-letteratura li qed jiżviluppaw bejn il-popli ta’ Malta u l-Belarus. Is-sena l-oħra l-qarrejja Maltin diġà saru familjari mal-poeżija tal-klassiċi Belarussi, fosthom Francysk Skaryna, Yanka Kupala, Yakub Kolas u oħrajn, kif ukoll fir-rivista “Sagħtar” ġiet ippubblika t-tielet storja tal-kittieb famuż tat-tfal tal-Belarus Ales Karlyukevich.

Il-letteratura Maltija ġiet ippreżentata għall-ewwel darba fil-Belarus fit-XXX Fiera Internazzjonali tal-Ktieb li saret fil-belt kapitali ta’ Minsk f’Marzu tas-sena l-oħra. Poeżiji ta’ poeti Maltin bir-Russu dehru fl-almanakk “Созвучие” (Sożvuċie) li ħareġ għal dal-avveniment sinifikanti fil-ħajja kulturali tal-pajjiż. U issa qed naraw it-tkomplija tar-rabtiet letterarji bejn il-popli tagħna. Fil-gazzetta letterarja popolari “Літаратура і мастацтва” (Literatura i mastaztva) ħarġu għall-ewwel darba l-poeżiji ta’ Omar Seguna, Adrian Grima, George Peresso, Oliver Friggieri, Immanuel Mifsud, Louis Briffa u Charles Coleiro bil-lingwa Belarussa.

Ta’ min jinnota li fil-Belarus hemm għexieren ta’ diversi perjodiċi, fosthom dawk li huma tassew meqjusa bħala l-aktar importanti fid-dinja letterarja tar-repubblika u li joħorġu, bħall-gazzetta msemmija aktar ’il fuq “Літаратура і мастацтва”, taħt l-awspiċi tal-Għaqda Kittieba Belarussi.

L-eqdem rivista ta’ kull xahar hija “Полымя” (Polimja), ilha toħroġ minn Diċembru tal-1922. Kienet inbdiet bis-sehem attiv ta’ Yanka Kupala, Yakub Kolas u klassiċi oħra tal-letteratura tal-Belarus. Rivista oħra skont l-ordni kronoloġika hija “Нёман” (Njoman) li twieldet fl-1945. Toħroġ bil-lingwa Russa. Mhux inqas famużi huma r-rivista “Маладосць” (Maladost), ir-rivista għaż-żgħażagħ “Бярозка” (Bjarożka), ir-rivista għat-tfal “Вясёлка” (Vjasolka), ir-rivista ambjentali “Родная прырода” (Rodnaja priroda)u r-rivista għan-nisa “Алеся” (Alesya). Dawn il-perjodiċi saru ferm popolari bis-saħħa tal-istaff editorjali u, fuqkollox, grazzi għall-edituri prinċipali tagħhom. Jekk nieħdu, pereżempju, ir-rivisti bħal “Полымя”, “Нёман”, “Маладосць” u “Бярозка” se ninnotaw li fi żminijiet differenti ħadmu fihom u mexxew il-bordijiet editorjali kaptani ewlenin tal-letteratura Belarussa ta’ diversi ġenerazzjonijiet bħal Rygor Borodulin, Viktor Shnip u Ales Badak.

Rygor Borodulin (1935-2014) huwa poeta, esejist, traduttur. Xogħlijietu jisspikaw bil-varjetà ta’ ġeneri u rikkezza tal-lingwa użata. It-teżori tal-arti folkloristika orali, li ġie indokrat minnhom fi tfulitu, saru ħamrija fertili li fuqha kibret individwalità kreattiva unika. Il-kitbiet tiegħu jikxfu għajn ħaj tas-sbuħija tal-lingwa u l-għerf tal-poplu bit-tradizzjonijiet u d-drawwiet tiegħu. B’kollox ġew ippubblikati madwar 70 ġabra tat-xogħlijiet ta’ Rygor Borodulin. Sar rebbieħ ta’ numru ta’ premjijiet, ingħata ordnijiet u midalji, u kien l-aħħar Belarussu li ngħata t-titlu ta’ poeta nazzjonali (1992). Fl-2006 l-kandidatura tiegħu ġiet inkluża fil-lista ta’ nominati għall-Premju Nobel fil-Letteratura.

Victor Shnip (1960) huwa kittieb, traduttur, awtur tal-kanzunetti. Huwa ukoll l-awtur ta’ aktar minn għaxar kotba tal-poeżija. Għadd ta’ testi poetiċi ġew mużikati mill-gruppi rock tal-Belarus. Sar rebbieħ ta’ numru ta’ premjijiet letterarji u ngħata medalji.

Ales Badak (1966) huwa kittieb, pubbliċist, kritiku letterarju u awtur tal-kanzunetti. Promotur attiv tal-letteratura għat-tfal, wieħed mill-organizzaturi tal-klabb kittieba għat-tfal, jikteb għalihom ħafna poeżiji, stejjer u ħrejjef. Huwa l-awtur ta’ aktar minn għaxar ġabriet ta’ poeżiji. Fil-bidu tad-disgħinijiet kiteb numru ta’ testi poetiċi li ġew mużikati minn kantanti famużi tal-Belarus. Huwa ukoll rebbieħ ta’ numru ta’ premjijiet letterarji, ordnijiet u midalji.

Kif nistgħu naraw skont in-numru ta’ esejs u premjijiet l-edituri ta’ dawn ir-rivisti letterarji mhux biss urew lilhom infushom bħala organizzaturi kapaċi tal-proċessi tal-pubblikazzjoni, iżda taw prova wkoll li huma stess artisti tal-kelma eċċellenti. Hawn xi eżempji tal-kreattività poetika ta’ kull wieħed minnhom.

Ġnien Sigriet   Hemm, fejn il-linja rqiqa tax-xefaq Tgħaqqad is-smewwiet mal-art, Jikber ġnien sigriet fis-skiet U li nafu bih int u jien biss.   Hemmhekk dejjem jilqgħuna anġli Bl-għanja li tinstama’ qisha mill-bogħod. U niġi miegħek fih Biex nadura rkopptejk,   Xofftejk u leħnek Bil-gratitudni silenzjuża Talli huma għadhom qegħdin miegħi Bħas-sema u bħall-art flimkien f’dak ix-xefaq.   X’meravilja dan il-post sigriet! In-nies iħaffu lejn l-għelieqi tagħhom, Imbagħad jiġu lura Imma ħadd ma jara l-ġnien tagħna!   U ma rridu ninsew qatt Quddiem insulti jew xi għajb Li għalina biss qed iħaxwex dan il-ġnien Sakemm jien u int għadna flimkien.     Ales Badak (Traduzzjoni mill-Belarussu ta’ Yana Psaila)

Il-Ġnien tas-Solitudni Eterna   Irrid nibki għax dis-solitudni eterna Nfirxet ġmielha taħt is-sema tiegħi. Minn fuq siġar itir weraq niexef, U minn ħuġġieġa joħorġu xrar u duħħan.   Riħ iqabbad dwejjaq f’dal-ġnien li ntesa, Siġar antiki qishom ħabsin. Ferħ ftit li xejn jinħass f’Novembru, Ngħajjat u nibki biss irrid jien.   Bla kliem nixħet il-weraq lejn il-ħuġġieġa; Telgħin dħaħen li  jmutu fis-sħab, Ħdejn il-ħajt kiber ħafna ħaxix, Sfar u se jibqa’ hemm mejjet għal dejjem.   Nħalli dal-ġnien u mmur lura d-dar Imma serħan mhu se nsibu mkien. Naf li se noħlom biż-żmien meta l-weraq imut, Ċert li se noħlom bil-ġnien minsi u mitluq.   Victor Shnip (Traduzzjoni mill-Belarussu ta’ Yana Psaila)

Rumanz   Stennejtek mir-rebbiegħa sa ma xagħri abjad, Bħal priġunier dejjiem jistenna ż-żerniq. Kultant kont iżżurni f’ħolma ta’ billejl, Imbiegħda bħal kewkba teptipija.   Dort kważi d-dinja kollha nfittxek, U f’kull żagħżugħa skonoxxuta Int, sublimi, kont u ma kontx. U fl-ilmijiet għoljin tax-xmara bil-ħeffa għaddejjin Fir-rebbiegħa, ukoll, kont nara lilek.   Sejjaħtlek imma leħni siket Quddiem sbuħija li sekli sħaħ ma rawx bħalha. Bdejt nimxi warajk bħal dellek, Dlonk qabad igħib dad-dell; Il-kliem t’ammirazzjoni ma baqax jinstema’.   Kont ngħix bis-stennija u għadni nagħmel dan, Nittama li niltaqgħu mank fix-xitwa. Qiegħed inbaxxi rasi bajda silġ U nirringrazzjak ta’ dan il-ħolm taż-żgħożija…   Rygor Borodulin (Traduzzjoni mill-Belarussu ta’ Yana Psaila)

 P.S.

Fl-2024 l-Għaqda Kittieba Belarussi tiċċelebra d-90 anniversarju. Il-formazzjoni organizzattiva tagħha saret fil-kungress tal-kittieba f’Ġunju tal-1934. L-ewwel president mill-1934 sal-1938 kien Mihas Klimkovich, li kien kiteb l-innu nazzjonali. Mindu twaqqfet sal-ġurnata tal-lum 18-il persuna ngħataw it-titlu tal-kittieba tal-poplu l-poeti tal-poplu tal-Belarus. Ix-xogħlijiet ta’ wieħed mill-fundaturi ta’ dil-Għaqda, Yanka Kupala, ġew tradotti f’aktar minn 100 lingwa tad-dinja. Fiċ-Ċina biss ħarġu aktar minn għaxar rumanzi ta’ Ivan Shamyakin maqluba għaċ-Ċiniżi. Fir-Russja, l-Istati Uniti, l-Iżrael, iċ-Ċina u l-Użbekistan twaqqfu l-monumenti għall-klassiċi tal-letteratura Belorussa Yanka Kupala u Yakub Kolas.

Il-paġna tagħna minn żmien għal ieħor tlaqqa’ lill-qarrejja max-xogħlijiet tal-poeti Belarussi. Nawgurawlhom f’dan l-anniversarju u nifirħu lill-membri kollha u liċ-chairman attwali Ales Karlyukevich. Xewqat sbieħ għal aktar suċċessi u l-iżvilupp ta’ rabtiet fil-qasam letterarju mal-pajjiżi oħra madwar id-dinja.

it-torca-2024-08-04_28-28 it-torca-2024-08-04_29-29

it-torca-2023-12-24_29-29

it-torca-2023-09-10_29-29

Kitba ta’ Yana Psaila

it-torca-2023-04-02_23-23-1

Ħsieb ta’ Manda Gauci dwar Bejn il-Binarji ta’ John P. Portelli

it-torca-2023-01-22_26-26

it-torca-2023-01-22_27-27

it-torca-2022-11-04_20-20

it-torca-2022-11-04_21-21

N.B. Il-kummenti dwar il-Festival huma tiegħi, Omar Seguna u mhux ta’ Yana Psaila

Nota ta’ Tarċisju Zarb 

Il-fil narrattiv ma jeżistix waħdu. Huwa l-prodott u t-tinsiġ flimkien ma’ ambjentazzjoni u karatterizzazzjoni. Huwa t-tiflil flimkien ma’ ħsibijiet, emozzjonijiet u qagħdiet mentali varji. Hawnhekk l-awtur – in-nissieġ tal-fil tal-istorja ma jistax jaħrab minn dawn it-tisripiet li fihom huwa jara lill-istess erwieħ tal-protagonisti tiegħu. Il-protagonisti li jixirfu minn żmien għal żmien fin-narrattivi tiegħu – narrattivi li jsawru minnhom infushom qagħdiet mentali ħelwin, sielma u rassiguranti daqskemm skabrużi u inkwetanti. 

U dan huwa sewwa sew li jagħmel Joe Camilleri, kittieb u promotur tal-ħsieb u d-disinn uniku, li waqt li jkun qiegħed jinseġ in-narrattivi tiegħu ma jafx ma jiqafx biex jara lil dik u lil oħra, lil dak u lil ieħor, f’ambjentazzjonijiet u qagħdiet speċifiċi li juru sewwa sew wisq aktar mid-dawl fil-kantini – il-kantini ta’ dak li jgħaddi mis-sottorenitajiet ta’ ruħna – dawk il-kantini li fihom aħna nitkellmu magħna nfusna u f’dan it-tiklim aħna nsawru lill-istess ruħna. Fuq barra, imbagħad, aħna nitkellmu dwar karattri, u l-imkejjen fejn dawn il-karattri jpassu ngħidulu l-ambjent – l-ambjentazzjoni. 

Il-persona li qiegħda tirrakkonta dawn l-istejjer huwa persona b’għajnejn għarriexa mhux biss għal dak li qiegħed jiġri fil-madwar u għaldaqstant jidher, imma wkoll dak li qiegħed jiġri fil-qiegħ nett subkonxjuż ta’ dawn l-istess personaġġi. Personaġġi li jiffullaw lill-ambjenti Għawdxin u li jgħixu d-dwalijiet u l-oskuritajiet ta’ ġo fihom hekk kif ipassu minn imkien għal ieħor, u jitkellmu jgħajtu dwar dak li jkun qiegħed jiġri f’ruħhom – il-beżgħat, t-trepidazzzjonijiet, id-dwejjaqijiet u l-ispiritwalitajiet varji ta’ ġo fihom. 

Hemm traġedji għaddejjin f’dawn il-personaġġi. Daqskemm hemm stejjer ta’ fidwar f’dawn il-karattri. Huma traġedji daqskemm fidwiet li l-persona li qiegħda tinnnarra konxja tagħhom u konxja tagħhom sew. Għax fl-introspezzjonijiet tiegħu huwa jirnexxilu jagħraf mhux biss lilu nnifsu, imma wkoll lil dawk ta’ madwaru. In-nies tad-demm u l-laħam li l-ħin kollu fl-istess mixjiet u qagħdiet tagħhom jitkellmu u jitkellmu jgħajtu, anke meta jkunu siekta. 

U dan Joe Camilleri jagħmlu u jagħmlu tajjeb. Anzi tajjeb ħafna. Għaliex lil hinn mill-fenomenoloġija li jara għaddejja quddiemu hekk kif bniedem jiltaqa’ ma’ bniedem jew bniedem jiġi kkantonat u mwarrab, huwa jagħraf jisma’ u jisma’. U f’dan it-tismigħ hemm il-lingwa – lingwa li huwa kiseb, sawwar u bena matul meddet iż-żmien fl-istess idjomatiċità tagħha, idjomatiċità li hija Għawdxija daqs l-istess blat samm li jsawwar lil din il-gżira. Hija dik is-sintattiċità li l-persona bena matul meddet is-snin, biex b’hekk huwa jirnexxilu mhux biss jagħraf dak li qiegħed jiġri madwaru, imma wkoll ġo fih – u b’hekk il-madwar jiġi l-ġewwieni u l-ġewwieni u l-madwar joħolqu dawn in-narrattivi – dawn il-frammenti narratorji. Dawn it-thewdiniet il-kbar ta’ eżistenzi varji li aħna naraw, mhux dejjem bil-mod kospikwu li jarahom in-narratur. 

Il-persona ta’ dawn in-narrattivi, waqtiet bħal qisu jagħraf jiddistakka ruħu minn dawk it-thewdiniet li jkunu għaddejjin fil-qiegħ subkonxjuż tal=karattri tiegħu, u jgħaddi huwa wkoll biex ikun l-interpretu, hekk kif juża l-lingwa ta’ min jaf janalizza, ta’ min jaf jinterpreta, ta’ min jaf jitkellem fuq dak li jkun għaddej f’qiegħ dawn il-personalitajiet. U dan bil-ħaqq u s-sewwa meta wieħed iqis li Joe Camilleri huwa kritiku tal-arti daqskemm tal-letteratura, u għaldaqstant jiġu waqtiet meta l-vuċi tal-karattri – il-fil narrattiv – jieħu fih u minnu nnifsu dawk ix-xejriet interpretttivi – xejriet li jitolbu lingwaġġ differenti – lingwaġġ li kif nafu għandu bixra u xejra oħra minn dik li wieħed ikun qiegħed juża fl-att krettiv tan-narrazzjoni. 

Il-kitbiet li jagħtina Joe Camilleri huma kitbiet mexxejja, sempliċi, profondi, ċari, b’tali mod u manjiera li din il-profondità tasal għandna bl-aktar mod li aħna nkunu nistgħu nagħrfuha, nivvalorizzawha u nieħdu gost biha. Hemm narrattiva għaddejja li nistgħu ngħidu tintħiet il-ħin kollu bejn storja u oħra, qagħda u oħra, stat u ieħor – li lkoll flimkien isawru nisġa li titfa’ dawl fuqna l-bnedmin li ngħixu f’dawn il-gżejjer. 

Dan kollu jgħinna biex fil-ħinijiet tagħna, aħna nkunu nistgħu nissieħbu ma’ erwieħ oħra ta’ madwarna u magħhom, aħna nkunu nistgħu nifhmu xi ftit minn dawn it-travalji varji tal-ħajja – travalji li konxjament u subkonxjament għaddejjin il-ħin kollu jsawru l-fenomenoloġħija tal-ħajja. 

Dawn huma n-novelli: 

Ix-xitan li ħabbat biebhom; Kannestri bil-fjuri; Kwarantina; Ċaqlembuta; Il-kelb u l-poeta; Lutfana; Vanġelu tal-ħobż; F’dis-siegħa sewda; Il-mara li kienet mara; Qanfud fiċ-ċella f’daru; Loniċera; Għajnejn ġawhar leqqiena; In-nannu miet!; B’sens ta’ rġulija!; Villa għall-kwiet. 

Dawn huma xi siltiet:

Sema’ ċaqliq u ħsejjes ġejjin minn isfel. It-taħbir ta’ qalbu tektiklu li kien inqala’ xi saram. Qam minn fuq il-pultruna, qasam il-pjan, u beda nieżel it-taraġ bil-lajma, mgħawweġ la ġenba biex b’idejh it-tnejn ikun jista’ jaħfen il-poġġaman waqt li jmidd sieq wara sieq. Minn nofs il-medda tat-taraġ seta’ jilmaħ xi nies liebsa lbies protettiv, b’nuċċali wiesa’ quddiem għajnejhom u b’maskra taċ-ċarruta tgħattilhom il-parti t’isfel ta’ wiċċhom. (Ix-xitan li ħabbat biebhom, p. 15) 

Ftit taż-żmien ilu kienu raħħmulu biex waqt dar-Randan issir purċissjoni votiva bl-istatwa titulari. ‘Wegħda biex il-protettur tagħna jħarisna mill-coronavirus,’  kienu ssuġġerewlu. Hu kien żamm iebes għax emmen li purċisssjoni mat-toroq ewlenin tar-raħal kienet ixxelliflu difru mal-awtoritajiet. Kienet tkun tentazzjoni u kalamita biex in-nies tixref barra. Kien jaf sewwa li x-xbieha tal-qaddis tasal tistordi lir-raħlin u titfagħhom f’ewforija. U bħalissa kien hemm ħtieġa li wieħed iżomm rasu fuq għonqu. Li jirraġuna b’moħħu u ma jitkaxkarx mit-taħbit ta’ qablu. It-taħlit kien ta’ periklu li jkattar sitwazzjoni li diġà kienet waħda ta’ tħassib.” (Vanġelu tal-ħobż, p.107)

Il-qorriegħa ta’ rasu tnemmel. Iħokk u jħokk. Mhux biss fil-ġilda tal-kranju ħotba. Imma ħakk ma’ ġismu kollu. Qris fi qris. Qisu n-nemus dar għalih. U jsieħbu lil din l-persekuzzjoni fitta, fwawar fi fwarar. Telgħin jitmewġu minn sidru. Mal-lehġa tan-nifs li ħassu jrid jinqatagħlu. […]  Dan l-aħħar kien mirkub minn sintomi strambi li qatt ma ħasshom qabel. Nuqqas ta’ sabar jimxi miegħu qisu l-eku ta’ passih mal-erba’ kmamar ta’ daru. M’għandux ħila jtawwal ftit minuti mal-mejda biex inaqqar xi ħaġa tal-ikel għax kull darba jkollu jqum idur u jdur, jonfoħ u jonfoħ fil-vojt. (Qanfud fiċ-ċella f’daru, p. 153) 

U n-nannu qatt ma tela’ xejn għal rasu. Dejjem baqa’ jxidd il-qalziet li kien fassallu r-raħal umli. L-Għawdxi sod, ħabriek, ħawtiel u onest li emmen li min jerfa’ mnieħru, in-nies ma tibqax taħmlu. Għalhekk libes dejjem ir-raġel tad-dawl u tat-tbissima. Kelma ma jitlaqhiex qabel jiżinha. Jigdem ilsienu jekk jagħraf li tista’ toħroġ vleġġa. Aħjar tislima milli tħaġġira, kien jgħid qaddisu. U l-bniedem tat-tislima kien jaf inewwel driegħ ta’ rifda lil kulħadd. Jimxi l-pass dritt tal-irġulija. Ma jgħallet lil ħadd. Ma jqarraq b’ħadd biex qatt ma jkollu xi jħammarlu wiċċu. (In-Nannu Miet, p. 187.)

Nagħlaq billi ngħid, li kitbiet ta’ dan it-tip, għallinqas ħafna minnhom, għandhom ikunu testi li jgħinu lil kull ġenerazzjoni ta’ qarrejja Maltin, mhux biss għall-mod kif inhuma miktuba, imma wkoll għall-mod kif dawn jgħinuna nissieħbu ma’ ħaddieħor, b’mod speċjali fi żminijiet meta r-relazzjonar bejnietna l-bnedmin bħal qisu qiegħed jonqos. Nawgura lil Joe Camilleri aktar kitbiet ta’ dan it-tip, filwaqt li fl-istess ħin nissuġġerixxi l-qari ta’ dawn in-novelli, flimkien ma’ novelli oħra ta’ dawn il-kitbiet, li fl-idea tiegħi, jistħoqqilhom mhux biss qarrejja ta’ kull żmien u età, imma wkoll ta’ studju fid-dettall fil-livell ta’ xi Baċellerat u l-bqija. 

it-torca-2021-10-10_20-20

it-torca-2021-10-10_21-21

it-torca-2021-08-08_24-24

it-torca-2021-08-08_25-25

Justin Schembri jissieħeb ma’ Chiara Galea u jippreżentalna dan il-kunċett viżiv ta’ illustrazzjonijiet li jikkumplimentaw il-poeżija.  L-illustrazzjonijiet għaldaqstant f’din il-ġabra huma poeżija, daqs kemm il-poeżija ta’ Schembri hija fiha nfisha bħal pittura, b’kull waħda jfisser dak li ħiereġ mill-qalb u b’mod mill-aktar sinċier.  

(Mill-introduzzjoni tiegħi)

it-torca-2021-05-16_22-22-1

it-torca-2021-05-16_23-23

Awtur: Terence Portelli;

Pubblikatur: Reliġjon u Ħajja

Fost il-ħafna poeżiji li kiteb Oliver Friggieri (1947–2020), insibu din il-ġawhra, ‘Tislima lil Kristu Sidna’. Din hi poeżija spiritwali li fiha l-poeta jitkellem b’mod imqanqal mal-Kurċifiss. Fi Kristu msallab Friggieri jara s-simbolu tat-tbatija li paradossalment isserraħ u tifdi, il-misteru li jagħti sens lill-ħajja ta’ kull bniedem u lill-Istorja tal-umanità. 

Id-dar tal-pubblikazzjoni ‘Reliġjon u Ħajja’ għarfet l-importanza ta’ din il-poeżija, u għalhekk qiegħda tippubblikaha fi ktieb illustrat. Ma’ vrus il-poeta qed jidhru ’l fuq minn ħamsa u għoxrin pittura klassika li jirrakkuntaw il-passjoni; flimkien, jiffurmaw vjaġġ artistiku u letterarju uniku. 

Forsi ftit jafu li Oliver Friggieri kien iħobb jagħmel disinji varji, fosthom tal-Kurċifiss. F’dan il-ktieb qed tidher għall-ewwel darba għażla sabiħa tagħhom, b’uħud minnhom qed jidhru għall-ewwel darba. 

Il-ktieb fih ukoll studju kritiku tal-poeżija ta’ Oliver Friggieri, miktub minn Dr Terence Portelli, akkademiku fil-Fakultà tal-Edukazzjoni. Din il-kitba tistħarreġ fid-dettall: il-qrubija tal-poeta mal-Eżistenzjaliżmu Kristjan, l-istorja ta’ din il-poeżija, it-temi u x-xbihat ewlenin tagħha, u l-irqaqat stilistiċi u retoriċi mħaddma. Portelli jagħti wkoll interpretazzjoni tad-disinji li l-poeta pinġa ma’ vrusu, u fl-aħħar, jisħaq fuq l-ideat ewlenin li Friggieri mas-snin iddistilla u għażel bħala l-wirt morali u spiritwali tiegħu lin-nazzjon Malti kollu. 

Il-ktieb jinsab għall-bejgħ mis-sit elettroniku www.ruhmalta.com u mingħand il-ħwienet ewlenin tal-kotba. 

it-torca-2021-04-04-1_29-29