poeżiji tal-poeta Indjan Rajender Krishan, maqlubin mill-Ingliż għall-Malti minn Patrick Sammut
Il-lingwa waħidha forsi ma toħloqx daqstant ħitan għoljin għalina għal letteratura Indjana għax għallinqas jeżistu diversi forom bl-Ingliż. Madankollu forsi rridu nammettu li bosta minnha qajla naqbdu xi ktieb tajjeb Indjan u napprezzaw il-profondita’ fl-ispiritwalita’, l-mistiċiżmu u l-filosofija Indjana. It-twaħħid tal-Ispirtu u l-intellett huma fundamentali fl-aspetti tal-ħajja u riflessa fil-letteratura Indjana kif insibu f’dan il-ktieb. Dawn l-elementi huma komuni fil-klassiċi Indjani. Jekk nagħtu ħarsa lejn il-kitbiet ta’ Kabir Das, Vidyapati , Meera Bai magħrufa bħala Mirabai fost oħrajn, biżżejjed biex naraw elementi qawwija ta’ mistiċiżmu.
Jekk naraw imbagħad kitba aktar kontemporanja insibu lilll-awtur li tiegħu qed naraw il-ktieb li għandna llum: Rajender Krishan fost oħrajn. Anke fil-kitba ta’ dan l-awtur naraw il-vjaġġ spiritwali tal-poeta u d-dimensjoni ta’ eżistenza li tħoloq l-isfornd tal-metafiżika li tikkwadra ir-relazzjoni ta’ dak li huwa materjali ma’ dak li mhux materjali, dak li hu temporali mal-etern.
Dan il-ktieb jikkonsisti f’45 poeżija, mħawra b’elementi filosofiċi, devozzjonali u mistiċi li jenfasizzaw l-importanza tal- ispiritwalità fil-ħajja tal-bniedem. Minbarra t-temi eterni ta’ misteri tal-ħajja bħalma huma l-mewt u s-salvazzjoni dan il-ktieb jipprova jsib soluzjoni għall-problemi kumplessi kontemporanji tal-ħajja umana. Għaldaqstant dawn il-poeżija huma mfissra bħala għejjun ta’ għerf, veritajiet ta’ għerf ispirati minn ħadd ħlief “mil-bużnanna min-naħa ta’ missier il-poeta” (p.2).
Il-ktieb jibda bil-poeżija “Om”, li kif jiddeskrivi Sammut fid-daħla kritika tiegħu “fit-twemmin Ħinduwista u dak Buddista Tibetjan din hija sillaba mistika li tidher fil-bidu u fit-tmeim ta’ bosta talb u testi sagri miktuba bis-Sanskritu” (p.4). F’din il-poeżija ninnutaw fost oħrajn bl-ossimoro “Il-ħoss tas-silenzju” u għalhekk:
“Om
Enerġija primodjali
Il-ħoss tas-silenzju
Om il-Vers Waħdieni
li jberraħ għal dejjem
l-Univers.”
Huwa jissikota billi jsellem permezz tal-poeżija “Namaste” (p.14) “lill-Wieħed li jinfirex mal-Kożmos sħiħ”. Naraw hawnhekk ir-reverenza lejn is-Sagru u lejn spazji sagri li fihom jgħammar “l-istess Kawża tal-Ħajja”. Fil-poeżija jtenni l-“imħabba, dawl, verita’ armonija” li “jivvibraw u jagħnu l-umilta’, il-kompassjoni, is-saħħa.” Ninnutaw il-valuri li huma l-aktar ipprijotizzati fil-kultura Indjana (forsi nazzarda ngħid Asjatika), li mhumiex ineżistenti fit-twemmin nisrani li jiddomina fil-Punent; biss forsi mhux daqstant forsi l-qofol tal-ħsieb spiritwali tagħna.
Amma hija ċentrali fir-riflessjoni poetika u kreattiva tal-poeta. Hija metafora, simbolu li juża għall-espressjoni tal-filosofija tiegħu tal-ħajja li tgħallem f’ħajtu. Amma ji tiegħu hija mara sempliċi, toqgħod għal dak li Alla jrid minnha, li qatt ma nsiet għeruqha saħansitra fiż-żmien il-ħakma kolonjali “biex fl-aħħar kisbet l-indipendena sabiex tinbidel f’refuġjata, migranta f’pajjiżha stess fi żmien l-Indja maqsuma”. Hekk il-poeta jippreżenta lill-bużnanna tiegħu lilna l-qarrejja, u bħal donnu jixxennaq għal kampanja u r-ritwali tagħha ħielsa minn kull ħażen li sawwruha. U għalhekk
“Waqt li tixgħel id-diya għall-Aarti ta’ kuljum
toffri ħajr, tfittex il-qawwa,
Amma kienet tnaqqx fl-ambjent tagħna
il-Prinċipju, li jinbidel anke llum
f’epoka mbierka u u affaxxinanti
kull meta hi tpassi l-memorja tiegħi” (p.16).
Il-poeta jiftakar sew l-ispjegazzjonijiet tagħha u l-lezzjonijiet didattiċi mwassla lilu bħala espressjoni kulturali u spiritwali Indjana. Għaldaqstant (p.20) jgħidilna:
“Ħobb lilek innifsek
billi tkun onest miegħek innifsek
Tgħaġġilx biex tirreaġixxi
Għall-ewwel antiċipa u wara kkontempla
u mbagħad wieġeb
Imxi fit-triq it-tajba
Kun kuntent.
Ikseb is-suċċess.”
“Il-Vanġelu ta’ Amma’, li għaliha jġib ismu dan il-ktieb, tixhed il-profondita’ fl-għerf li huwa sempliċi daqs kemm huwa profond. Dawn huma l-valuri fundamentali li huma għanja fil-ħsieb għalkemm fid-deher jidhru daqstant bażiċi. Id-didattika klassika tal-valuri, kważi bħalma nsibu fil-ktieb ta’ Bin Sirak u f’testi oħra klassiċi, huma kbar u inspjegabbli daqs l-istess nifs li nieħdu jew l-istess għixien tal-istess ħlejqa tan-natura. Hawnhekk tispjega r-riperkussjonijiet tat-triq tal-qerq:
“Ieqaf għolli
t-triq tal-qerq
fil-vjaġġ tal-ħajja.
It-triq tal-qerq
tagħmlek il-kontestant ewlieni
kontra tiegħek innifsek
waqt illi tbaħħar
`l hinn mill-kapriċċi u l-bidliet
fil-logħba tal-ħajja.”
Waħda mill-konsegwenzi tal-qerq hija r-regħba, ir-regħba toħroġ mill-ħażen, fit-twemmin Kattoliku waħda mid-dnubiet il-mejta (għalkemm nagħmluha ċara li mhux dan li jinfluwenza lill-awtur kif diġa għidt). Fil-poeżija “Għaliex Titlob?” (p.28) jgħidilna:
“Toqgħodx tixxennaq, iddisprezza r-regħba
ħalli rikkezzi oħra jfittxuk
u dejjem ftakar
li tieħu dak li ħaqqek
biss meta jasal il-waqt.”
Fil-poeżija “Ċikliku” (p.32), il-poeta jerġa’ jsemmi mill-ġdid ċ-ċiklu etern tal-ħolqien, l-għixien u l-qerda, imfissra bħala Leela (li dwarha nsibu wkoll poeżija p.22). Tabilħaqq “ċiklu ta’ twelid u l-mewt fiżika” li tibqa’ “parti wekondarja minn ċiklu Naturali akbar”. Dak kollu li jiġri fid-dinja u f’din il-ħajja huwa parti mill-pjan ta’ Prakriti u Purusha. Dan jilgħab logħba importanti ħafna f’Leela li l-awtur jiddeskriviha bħala
“…pjan sistematiku
`mma inkomprensibbli tagħha
li tinkludi l-liġijiet kollha
fil-fiżika u tal-kimika
fl-għamla ta’
Sattva, Rajas u Tamas
bħat-trinità
tal-kreazzjoni, għajxien u distrizzjoni
murija eternament
mill-Enerġija mhux magħrufa
li għandha ismijiet bla għadd.”
L-għatx għall-verita’, u t-traġitt tat-“Tiftixa” (p.36) wassluh biex jipprova jsib tweġibiet għall-mistoqsijiet eterni mingħand Amma. Issa dwar twelid u msiet u naturalment dwar salvazzjoni. Sabiex jifhem din is-saga Hi ssostni (p.37):
“Iskot u Isma’
Dak li l-Ħajja trid tlissen
Immedita fuq l-esperjenza
Tintrabatx
Sempliċiment ogħdos
Sir ix-Xhieda
Irrilassa”.
Il-poeżiji jduru ma’ termini importanti ħafna li qed niġborhom hawn mhux fl-ordni kronoloġika kif jidhru dawn l-ismijiet tal-poeżiji imma skont dak li fil-fehma tiegħi u f’din il-kultura jagħmlu personalita’ kompleta u sħiħa. Fost dawn insibu “Stima” (p.56), “Maturita’” (p.58), “Ekwilibriju” (p.66), “Li tieħu ħsieb” (p.48), “Kompassjoni” (p.60), “Sabar” (p.70), “Konnessjoni” (p.54), Fejqan (p.50).
“I-Vanġelu ta’ Amma” tal-awtur Rajender Krishan inkiteb fiż-żmien tal-pandemija tal-Covid-19, pero’ dawn il-poeżiji żgur li huma ta’ wens, ta’ tama għal bosta f’ħafna żminijiet diffiċli li ngħixu fihom. Permezz ta’ din it-traduzzjoni, Sammut qed ikompli jikkontribwixxi sabiex b’ilsien pajiżna jkollna aktar kotba klassiċi minn pajjiżi differenti.
Dan il-ktieb għandu daħla kritika ta’ Patrick Sammut li ttraduċa mill-ingliż dawn il-poeżiji. Ovvjament nissuġġerixxi ħafna li wieħed jaqra din id-daħla kritika kif ukoll il-“Kelmtejn tal-aħħar” ta’ Alfred Palma. Il-ktieb għandu llustrazzjonijiet ta’ Niloufer Wadia.
Kull min jixtieq jakkwista kopja jista’ jibgħat messaġġ privat lill-awtur. Il-ktieb jiswa 7.50 ewro u wieħed jista’ jirċevih ukoll id-dar bil-posta.
it-torca-2022-07-03_24-24 it-torca-2022-07-03_25-25ERRATA CORRIGE: Id-data tat-twelid tal-poeta Rajender Krishan hija żbaljata għax tindika dik ta’ awtur ieħor magħruf Indjan u mhux tal-awtur tal-“Vanġelu ta’Amma”. Tajjeb li ngħidu li dan l-awtur għadu magħna u għadna wkoll nistgħu ngawdu x-xogħlijiet tiegħu. Niskuża ruħi għal dan in-nuqqas.