Nitkellmu ma’ Professur Yosanne Vella
Nhar Il-Ġimgħa 22 ta’ Mejju 2015 ħalliena l-Professur Godfrey Wettinger, storiku u eks Dekan tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta. Il-Professur Wettinger jibqa’ mfakkar fost oħrajn għall-iskoperta tiegħu tal-Kantilena fit-22 ta’ Settembru 1966, flimkien ma’ Patri Mikiel Fsadni. Il-Kantilena hija l-eqdem kitba letterarja bil-Malti magħrufa s’issa. Huwa kellu 85 sena. Dwar Professur Wettinger tkellimna ma’ Professur Yosanne Vella mill-Fakulta’ tal-Edukazzjoni. L-interessi ta’ Vella huma l-aktar il-pedagoġija u t-tagħlim tal-istorja.
1. Qabel xejn xtaqt nibda billi ninstaqsik kif nibtet il-ħbiberija tiegħek ma’ Professur Wettinger. X’impatt ħalla fuqek u l-istudji tiegħek?
Jien kien jgħallimni l-parti tal-kontenut tal-istorja fil-kors tal- B.Ed bejn 1984 u 1989 billi jien l-ispeċjalizzajoni tiegħi kienet fl-istorja. Kien għad għandi dsatax-il sena meta bdejt naħseb fuq xiex se naħdem fit teżi tiegħi. Jien xtaqt ħafna nirriċerka fuq in-nisa fl-istorja u bdejt navviċina bosta lekċerers imma ma tantx sibt lil min jinkorraġini; għal kuntrarju ħafna qalluli li ma kienx suġġett tajjeb għax m’hemmx xi tgħid għax in-nisa qatt m’għamlu xejn fl-istorja! Wara xi xahrejn kont kważi qtajt qalbi u d-data tal-għeluq biex nissottometu t-titlu kien għoddha waslet. Niftakar kont mort il-librerija u bdejt naħseb jekk kienx aħjar naqleb fuq xi ħaga dwar it-tagħlim tal-bniet fl-iskejjel fil-qasam tal-Edukazzjoni u ninsa n-nisa fl-istorja. Kif kont nieżla t-tarag tal-librerija tal-universita’ rajt lil Prof. Wettinger tiela’ u ma nafx x’fettili (għax bil-kemm kont naf min hu għax xi unit wieħed konna għadna għamilna miegħu) staqsejtu jekk kienx possibli nagħmel il-teżi miegħu. Minnufih qalli biex immorru l-uffiċju u niddiskutu dak li xtaqt nagħmel. “U żgur,” qalli, “li tista’ taħdem dwar in-nisa f’Malta. Kienu nofs il-popolazzjoni jekk mhux naqra iktar u la kienu hemm kellhom impatt anke jekk mhux stmati quddiem il-ligi.
Kull ma naf fuq kif wieħed għandu jikteb l-istorja tgħallimt minnu. Kien dixxiplinat ħafna b’sens ta’ etika kbira u bħala tutor kien joffri l-ħin u joqgħod jaqra biċċa biċċa kull ħaga li bħala studenta kont nikteb, jiddiskuti fit-tul dak li kont insib fl-arkivji u jikkoreġi l-materjal għal diversi drabi. Kellu bżonn kulħadd bħalu mal-istudenti! Għallimni li trid tiffoka sew, tirriċerka fit-tul u qatt ma tgħid xejn jekk m’għandekx l-evidenza fuqiex qed tibni l-argument tiegħek u fuq kollox ma tħallix l-aġenda personali tiegħek taħkem fuq l-interpretazzjoni tiegħek. Ma tistax tkun tifhem f’kollox imma trid tkun tifhem ħafna fuq ftit, niftakru dejjem jgħidli. Kliem li jien dejjem żammejt f’moħħi u li ‘l quddiem ippruvajt ngħaddi lill-istudenti tiegħi.
2. M’hemmx dubju li Professur Wettinger ta’ kontribut kbir bid-diversi riċerki tiegħu. Fost oħrajn, studja l-kunjomijiet, studja l-ismijiet tal-lokalitajiet, dwar l-iskjavitù f’Malta fi żmien l-Ordni ta’ San Ġwann, dwar il-Lhud f’Malta fil-Medju Evu (wieħed isemmi partikularment dawk dwar il-ħakma Għarbija), u l-istudju u l-iskoperta li għamel tal-aktar letteratura antika f’pajjiżna, il-Kantilena ta’ Pietru Caxaru. Liema riċerka tħoss l-aktar li kienu importanti fl-interess nazzjonali u għaliex? X’impatt taħseb li ħalla dwar il-mod kif naħsbuha bħala Maltin?
Hafna akkademici inkluz jien jiktbu bosta ‘papers’ u dawn daqqa ikunu mhux hazin daqqa tajbin u rari ferm u probabli qatt fil-hajja ta’ hafna minna tohroglok bicca ricerka li tkun tassew eccelenti u tibdel ta’ taht fuq dak kollu li d-dinja academika kienet tahseb. Fil-kaz ta’ Prof. Wettinger mhux hekk gara, ghal kuntrarju kwazi l-papers kollha li hareg ghamlu spluzjoni kbira fl-istorja ta’ Malta u ghamlu dak li fl-akademija nghidulha ‘paradigm shift’, kienu kisbiet kbar hafna. Kollox li kiteb kien xi haga totalment differenti u bir-ricerka tieghu sfidat kull ma konna nahsbu qabel fuq is-suggett li tkellem fuqu sew jekk kienet il-lingwa, sew jekk kienet il-kontinwita tal-kristjanezmu sa zmienna minn zmien San Pawl u sew lejn kif inharsu lejn il-Musulmani u l-Lhud f’Malta. Huwa kisser bosta miti fl-istorja li kienu ilhom jiddominaw minghajr ebda opposizzjoni ta xejn ghal snin twal. Il-kontribut tieghu u l-impatt ma tistax tkejlu ghax huwa imprezzabli
3. It-tagħlim tal-istorja huwa l-qasam li inti tispeċjalizza l-aktar fih. Fid-dawl tal-istudju tal-Professur Wettinger, kemm huwa importanti li nkunu nafu l-istorja sew? Kemm hi reali l-biża’ li jekk dan ma jsirx nistgħu nibnu l-istorja tagħna fuq il-ħrejjef u l-leġġendi?
Jiena wara li ggadwajt għat-tieni darba ma bqajtx nimxi fit-triq tal-Professur Wettinger imma qbadt triq differenti. Jien komplejt nispeċjalizza u dħalt fil-qasam tal-pedagoġija tal-istorja li ma kinetx id-dinja ta’ Prof. Wettinger. Il-metodu tiegħu ta’ tagħlim kien wieħed tradizzjonali. Kien lekċerer tajjeb ħafna u kapaci jżommok attenta waqt il-lekċers tiegħu għal sigħat twal, pero kollox ibbażżat fuq in-narrattiva. Waqt li dan il-mod jaf jaħdem ma’ studenti universitarji żgur li ma jaħdimx ma’ tfal fil-klassi tas-sekondarja u tal-primarja. Il-metodu li jiena nagħmel ir-riċerka fuqu u li ngħallem lill-istudenti tieghi tal P.G.C.E. u tal-B.Ed li qed jistudjaw biex isiru għalliema tal-Istorja hija pedagoġija bbazata fuq ħiliet fl-istorja nnifisha, preżentazzjoni ta’ sorsi, u analizi ta’ interpretazzjonijiet differenti. Jekk tifhem li fl-istorja jista’ jkollok ħafna interpretazzjonijiet validi u fl-aħħar mill-aħħar il-konkluzjonijiet tista’ tagħmilhom jekk għandek l-evidenza biss, b’mod awtomatiku il-ħrejjef u l-leġġendi jikkrollaw. Inti trid tgħallem lill-istudenti mhux billi tagħti informazzjoni kontra xi ħaga jew favur iżda billi tagħtihom l-għodda li jkunu kapaċi jagħmlu l-ġudizzju tagħhom jekk ħaga għandiex validita’ fl-storja, jew jekk hijiex xi ħaga li ma tistax toqgħod fuqha. Li tistaqsi ‘Min’ qed jikteb, ‘għal min’, u ‘meta’ b’dan il-metodu ta’ tagħlim issir importanti ħafna u hekk tkun armajt lill-istudenti kontra kull ħaga li jistgħu jħabbtu wiċċhom magħha fil-futur.
4. Professur Wettinger kien bniedem għaref u forsi nazzarda ngħid mhux faċli li dak li jkun li ma jkunx tkisser fir-riċerka u l-istudju jifhmu. Kif taħseb li r-riċerka u l-istudju tiegħu tista’ tiġi mwassla għalina?
Kien akkademiku ta’ livell għoli ħafna u naħseb ħafna drabi kien diffiċli wisq għas-soċjeta’ b’mod ġenerali li tifhmu. Bla dubbju kien jaf jirrakonta u jispjega sew u laħaq l-aktar lin-nies f’xi xandiriet xi snin ilu. Iżda bla dubju x’qal Professur Wettinger huwa importantissimu u issa jmiss lill-għalliema li jgħaġnu t-tagħlim tiegħu u jippreżentawh lill-istudenti u l-poplu b’mod ġenerali, b’mod faċli u li jiftiehem minn kullħadd.
(Paġna Letterarja, it-Torċa, 31 ta’ Mejju 2015)See Translation— with Yosanne Vella.