Ballun Pinġut 2

Ninsabu fil-qofol tat-Tazza tad-Dinja u ma setax jonqos li anki din il-Paġna Letterarja norbtuha ma’ dan l-isports tant għall-qalb bosta nies. Iżda ċertament li l-futbol ma jispiċċax mat-Tazza tad-Dinja, u nistgħu ngħidu li l-kampjonati jibqgħu għaddejjin il-ħin kollu. Waħda mid-diffikultajiet kbar li jsibu il-ġurnalisti sportivi hija li numru kbir ta’ kliem tekniku u kliem ieħor li ġej minn ilsna barranin, l-aktar l-Ingliż, joffru sfida kbira fit-tħaddim tajjeb tal-lingwa Maltija. Kif nafu, il-Malti huwa lingwa ħajja u trid taqdi l-ħtiġjiet ta’ dawk li jitkellmuha. Ma tagħmilx sens li wieħed jipprova joħloq xi kliem ġdid jew frażijiet ġodda sabiex ifisser u jispjega il-logħba, għaliex dawn il-kliem jitwieldu b’mod naturali mis-segwaċi tal-logħba tal-futbol. Meta l-iżvilupp tal-lingwa jkun daqstant riċenti, b’influss qawwi ta’ termini ġodda li jiġu applikati sabiex ifissru xi tip ta’ azzjoni jew oħra, jew xi aspett mil-logħba tal-futbol, ir-riskju huwa li jkun hemm diversi varjanti tal-lingwa. Hekk ġara f’oqsma oħra, fosthom it-teknoloġija, fejn l-influwenza tal-lingwa Ingliża hija evidenti u naturali. Anki f’dan il-qasam huwa importanti li wieħed ma jużax frażijiet differenti sabiex infissru l-istess ħaġa. U dan jidhirli li huwa l-akbar mertu li wieħed għandu jagħti lil dan il-ktieb, li joħloq standard u b’hekk jevita jużu differenti tal-lingwa sabiex infissru l-istess ħaġa.
Naturalment dan Keith Attard m’għamlux waħdu u kif dehrlu huwa, imma wara konsultazzjoni wiesa’ ma’ dawk kollha involuti fosthom nies b’esperjenza kbira kemm fil-futbol kif ukoll fl-ilsien Malti. Attard jiżżi ħajr lil dawn “l-informaturi” propju fil-bidu nett ta’ din il-ġabra, u fost oħrajn insibu lil Kevin Azzoppardi, referi’ bi sbatax –il sena esperjenza, Marco Buttiġieġ, Godfrey Grima u Michael Farrugia li kkowċjaw diversi timijiet, Matthew Polidano u Godwin Aquilina li huma eksplejers, Manwel Gauvi u Cristian Anthony Muscat li huma ġurnalisti sportivi kif ukoll Roderick Briffa, Zach Muscat u Paul Camilleri li huma plejers tal-futbol. Ma’ dawn wieħed iżid ukoll lil Matthew Bonett, Edward Cachia u l-eksreferi’ internazzjonali Adrian D. Cachia. Semmejthom kollha mhux biss biex nuri li dawn l-informaturi huma tabilħaqq nies ta’ kalibru għoli, imma wkoll Attard għaraf jagħżel tajjeb firxa differenti ta’ esperjenzi sabiex ikun ċert li l-esperjessjoni miktuba ġejja u tista’ tiġi użata kemm minn ġurnalist sportiv, kemm minn referi’ u kemm minn plejer. L-awturi jirringrazja wkoll imma lill-moħħ, flimkien miegħu wara l-ewwel edizzjoni fosthom il-Kunsil Nazzjonali tal-Ilisen Malti u l-Għaqda Ġurnalisti Sports.

Ta’ min inżommu f’moħħna wkoll li f’kull lingwa, inkluż dik Maltija, jeżistu karatteristiċi uniċi li ma nsibuhomx f’ilsna oħra. Għaldaqstant aħna ngħidu tim “rebaħ b’ċikka” meta “tim jirbaħ partita kontra x-xejra tal-logħob jew inkella jiskorja fl-aħħar battuti tal-partita” (p.141) u “rasu mgħollija” meta “tim ikun sodisfatt bil-wirja tiegħu, imqar jekk joħroġ tellief” (p. 140). Dawn l-esperessjonijiet, ċertament m’għandhomx traduzzjoni kelma b’kelma minn xi lsien barrani. Għaliex twieldu minn din l-art sabiex ifissru azzjonijiet li b’ilsna oħra il-kliem jinbidel kompletament. Mill-banda l-oħra għandna kliem fejn jinħass sew l-influwenza tal-Ingliż jew x’aktarx it-taljan, imma liebes libsa Maltija u għaldaqstant huwa kliem Malti. Għaldaqstant ngħidu aħna “awtogowl” meta “plejer jolqot il-ballun ħażin u jitfgħu fix-xibka tiegħu stess” (p.27). L-importanti huwa li dawn l-espressjonijiet jingħadu u jinkitbu dejjem bl-istess mod u dan il-ktieb jgħin mhux ftit wabiex ikun hemm din l-uniformità u prinċipju wieħed li dak li jkun jista’ jimxi dejjem bih. U kurżita: Għalfejn “Ballun pinġut”, li huwa l-isem propju ta’ dan il-ktieb. Ballun pinġut tingħad “meta pleyer iqassam jew jixxutja u jġib il-ballun eżatt fejn irid hu.” (p.30).
Ta’ min wieħed jgħid li din hija it-tieni edizzjoni ta’ Ballun Pinġut u fiha 1400 kelma u espressjoni bil-Malti marbuta mal-futbol. Fl-2012 il-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti flimkien mal-Għaqda Ġurnalisti Sport kienu ħarġu ġabra ta’ 930 kelma u espressjoni bil-Malti. L-għan ta’ din l-ewwel ġabra kien sabiex tkun ta’ gwida għax-xandara sportivi u għaldaqstant tħalla barra kliem li m’huwiex f’loku jingħad fuq il-mezzi tax-xandir (p.17). Ma’ dawn iżda, dan ir-reġistru kompla jiġi rivedut u żied ammont sew ta’ kliem (470) aktar mill-ewwel edizzjoni.
Il-ktieb jinsab għall-bejgħ fil-ħwienet ewlenin tal-kotba. Jista’ jinkiseb ukoll mill-estora tas-sit http://faraxabooks.com/ u anke mill-aġenziji tal-kotba magħrufa fosthom amazon. Għal aktar informazzjoni wieħed jista’ jibgħat ittra elettronika fuq jew fuq facebook.

(L-Orizzont, 28 ta’ Ġunju 2014) 

Leave a Comment